Rijksmuseum van Oudheden

Inleiding

Zondag 15 februari ben ik naar het Rijksmuseum van Oudheden gegaan om de expositie Carthago te bekijken en andere stukken van het museum. Het Rijksmuseum van Oudheden gelegen aan het Rapenburg in Leiden is het nationale archeologie museum van Nederland en was oorspronkelijk gebouwd als herenhuis en begijnhof. Dit is aan de binnekant ook duidelijk te zien. Het museum is opgericht in 1818 door Willem I.

Dak over een hof gebouwd, binnenkant Rijksmuseum van Oudheden

Museum

Het museum bevat verschillende afdelingen. Het oude Egypte, Oude Nabije Oosten, Klassieke wereld en Nederland . Deze afdelingen zijn weer verder te verdelen in kleinere afdelingen, bijvoorbeeld het Romeinse Rijk of het Oude Griekenland. De collectie van het museum bevat oude opgravingen vanuit voornamelijk Europa en Noord-Afrika uit de tijd van de middeleeuwen, maar er zijn ook veel opgravingen van potten uit de prehistorie tentoon gesteld. 

De meeste stukken staan opgesteld in vitrines. Deze staan voornamelijk tegen de muren aan en meestal in het midden een grote vitrine met meerdere stukken en nog een paar kleine vitrines. Op deze manier moet je wel kijken of je iets niet hebt overgeslagen, dat maakt de looproute soms wat onduidelijk, maar als je goed op let is het een logische looproute. 

Het museum is niet in chronologische volgorde, alleen de afdelingen Egypte en Klassieke wereld liggen in een chronologische volgorde. Het Nabije Oosten is mij eerlijk gezegt niet opgevallen, maar dat zijn opgravingen van voor de Egyptenaren en helemaal op de bovenste verdieping is er dan opeens een expositie over Nederland waar oudere potten worden tentoon gesteld. Deze afdeling had eigenlijk nog voor de Egyptenaren gemoeten, maar het was een tijdelijke expositie, de expositie over Carthago lag ook niet helemaal chronologisch. Ten eerste omdat het over twee verdiepingen is verdeeld en ten tweede omdat Carthago ouder is dan Rome. In deze exposities stond alles wel op chronologische volgorde.

Carthago

Tot en met 10 mei 2015 is er een tentoonstelling te zien over Carthago. Voor deze tentoonstelling zijn er stukken vanuit het oude Carthago overgebracht naar het Rijks Mueseum van Oudheden (RMO) in Leiden vanuit het Britsh Museum (Londen), Louvre (Parijs) en vanuit Tunesië, waar het vroegere Carthago lag. De tentoonstelling is te zien in twee zalen, één op de eerste verdieping en één op de tweede verdieping. Ingericht met een blauw tapijt, witte muren, vitrines die staan opgesteld in een cirkel met in het midden van de cirkel nog een vitrine. De inrichting moet je ,volgens de website van het RMO Leiden, direct laten zien dat het Carthaagse rijk sterk was op zee, vandaar het blauwe tapijt. Dit viel mij niet direct op, pas toen ik het gelezen had viel het mij op. Aan de muren hangen schilderijen en informatie over Carthago. De informatie stond in het Nederlands en in het Engels. Er waren dan ook een paar toeristen in het museum. In het midden is er nog ruimte voor een stuk film over Carthago, geporjecteerd op een witte muur. De informatie liep in chronologische volgorde, op de eerste verdieping kon je lezen over het ontstaan en dagelijks leven in Carthago en op de tweede verdieping ging het vooral over de Romeinen die Carthago vernietigden. 

Het Carthaagse rijk lag gelegen in het huidige Noord-Afrika en een deel van Spanje. De hoofdstad Carthago lag vlak bij de huidige hoofdstad van Tunsië, Tunis. Carthago zou gesticht zijn in de negende eeuw voor Christus. In de verschillende verhalen van het ontstaan van Carthago speelt prinses Elissa altijd de hoofdrol. Zij was dochter van de Fenicische koning Mattan van Tyrus (huidige Libanon). Het Fenicische volk wilde maar één heerser en koos haar broer Pygmalion als koning. Hij vermoordde Elissa's rijke echtgenoot zodat hij zeker was dat hij de macht had. Zij ontvluchtte daarop per schip via Cyprus naar de kust van Noord-Afrika. 
De lokale koning Hiarbas verkocht haar een stuk land ter grootte van een runderhuid. Elissa knipte de huid in dunne repen en kon hiermee een heuvel (de Byrsa) helemaal bedekken. Hier stichtte zij Carthago wat 'nieuwe stad' betekent. De lokale koning Hiarbas eiste dat zij met hem zou trouwen of hij zou de stad aanvallen, Elissa koos om nooit meer te trouwen en zij koos hierop voor de dood op de brandstapel. 

In het Romeinse verhaal over de stichting van Carthago wordt de naam Elissa vervangen door Dido.

Carthaagse rijk

De inwoners van Carthago werden Puniërs genoemd. De Puniërs waren al ouder dan de Romeinen in die tijd en de Romeinen zagen ze als hun gezworen vijhanden. De Puniërs waren in die tijd de sterkste op zee en waren daar dan ook veel sterker dan de Romeinen.

Een bekend verhaal is die van Hannibal, hij is met zijn olifanten vanuit Spanje via de Alpen richting Italië getrokken. Daar hield hij een groot deel van Italië vijftien jaar lang bezet. In zuid-Italië moest hij zich uiteindelijk terugtrekken. 

De Romeinen waren sterk op het land en niet op zee, dus bedachten zij een soort loopbrug waarmee zij vanaf hun boten de boten van de Puniërs op konden. Op deze manier wisten de Romeinen de Puniërs te verslaan. Het Carthaagse rijk werd veroverd door de Romeinen. 

De Romeinen aanschouwden de rijkdom en cultuur van het Carthaagse rijk. Carthago werd de derde stad van het Romeinse rijk,  na Rome en Alexandrië. 

In 439 na Chr. werd Carthago ingenomen door de Vandalen, een Germaanse stam. Vanaf de zevende eeuw na Chr. werd Carthago een steeds minder belangrijke stad. Later werd Carthago vooral gebruikt als mooi thema voor literatuur, films en toneelstukken. In de vroege negentiende eeuw werden de ruïnes herontdekt. Sinds 1979 staan die op de Unesco Wereld Erfgoedlijst.

Route van Hannibal

De Romeinse senator Cato bezocht in de tweede eeuw v. Chr. Carthago, hij aanschoude de rijkdom en welvaart van de stad. Hij realiseerde zich dat Carthago snel de tweede Punische oorlog te boven was gekomen en snel weer een bedreiging voor Rome zou vormen. Uit oude bronnen bleek Cato fel voorstander van de vernietiging van Carthago. In 149 v. Chr. kwam het Romeinse leger aan in Noord-Afrika. In 147 v. Chr. veroverden de troepen onder leiding van Scipio Aemilianus Carthago. De gevechten duurden een week. De hele stad werd vernietigd en zelfs de grond zou met zoud zijn omgeploegd om landbouw onmogelijk te maken. Volgens het verhaal zou Scipio bij het beeld van het brandende Carthago een traantje hebben weg gepinkt. Volgens een leraar van hem was dat niet zomaar, maar was dat om het besef dat er aan elke beschaving ooit een einde komt, ook aan die van de Romeinse. 

Ik vind dit verhaal mooi omdat het veel boodschappen bevat. Of dit verhaal ook echt is gebeurd is moeilijk te zeggen, er zijn wel meerdere verhalen uit die tijd die niet zijn gebeurd, maar wel een mooie boodschap bevatten. He mooiste stuk uit dit verhaal vind ik het feit dat hij een traantje weg pinkte en zelf het besef kreeg dat ook zijn rijk ooit zal vervallen. Echter was dit pas het begin van het Romeinse rijk. 

Mooiste werk

Het mooiste stuk in het museum vond ik het standbeeld van keizer Trajanus. Deze is gemaakt in de tweede eeuw na Chr.(100-125) Trajanus was een van de bekendste en succesvolste Romeinse keizers. Hij regeerde van 98 tot 117 na Chr. Onder zijn leiding werd het Romeinse Rijk een flink stuk uitgebreid.  

Ook liet hij de muur van Trajanus bouwen in Engeland om aan te geven waar de grens van het Romeinse rijk met de Celten was. Later werd deze muur uitgebreid door keizer Hadrianus. Deze muur is nu nog steeds te zien als de muur van hadrianus. 

Hij draagt een harnas met veel versieringen en een mantel. De griffioenen (gevleugelde leeuwen met adelaarskoppen) zijn symbolen van kracht en macht, net als de kop van de godin Medusa en de bliksemschicht van Jupiter. Op de flappen onder het harnas staan figuren uit het verhaal over het ontstaan van Rome, zoals de oorlogsgod Mars en zijn zonen Romulus en Remus met de wolvin. Naast Trajanus staat de stam van een palmboom, dit staat symbool voor de overwinning. Het beeld is gevonden in Utica, Tunesië en is gemaakt uit marmer. Tevens is dit beeld hét topstuk van het museum. 

Ik vind het zelf bijzonder hoe mensen het in die tijd allemaal uit konden maken. Dit standbeeld is al heel realistisch, je ziet dat Trajanus hier een beweging maakt. In de tijd van de Egyptenaren stonden de beelden allemaal stil en recht, bij de Grieken gingen ze uit van perfectie, en bij de Romeinen uit van het realistische. Elk detail is dus zichtbaar. 

Persoonlijk vind ik het museum van Oudheden intressant omdat er veel aandacht wordt besteed aan de Grieken en Romeinen, wat ik een van de leukste tijdvakken vind in de geschiedenis. Ook vond ik de tentoonstelling over Carthago intressant, met geschiedenis hadden we het vooral over de Egyptenaren, Grieken, Romeinen en Germanen en een heel klein deel over Carthago omdat deze snel verslagen werden. Wat ik nooit wist was dat deze stad zo welvarend was en belangrijk voor de Romeinen. Het was de derde stad na Rome en Alexandrië.  Ik raad deze tentoonstelling dan ook iedereen aan, juist omdat het iets is waar iedereen niet zo heel veel van af weet, meestal weten we alleen de geschiedenis van Europa.

Het museum hangt ook vol met verhalen die zouden zijn gebeurd, de mooiste vind ik die van Hannibal. Dat hij met een leger via de Alpen bijna Rome heeft weten te veroveren kan ik me haast niet voorstellen. Ik weet ook niet of dit verhaal echt is gebeurd, maar waarschijnlijk wel. Grappig vind ik dat hij dit met olifanten deed. Het symbool van het Carthaagse rijk wordt dan ook vaak afgebeeld met een olifant.  

Museum kijkwijzer

De collectie van de expositie over Carthago bevatte allerlei voorwerpen en runïenes uit het oude Carthago. Ook heb ik een scheepsram gezien die in 2010 in de middelands zee was gevonden. De intrichters hadden waarschijnlijk verstand van deze tijd. Zij hebben alles zo veel mogelijk op chronologische manier ingericht, wel kon je wel is dingen over het hoofd zien. Ik ben zelf een route gaan lopen die chronologisch was, maar op de bovenste verdieping staan dat soms ineens voorwerpen die niet in de juiste volgorde staan. 

De expositie ging over het oude Carthago en het hele museum gaat over archeologische vondsten voornamelijk vanuit de middeleeuwen. Er staan echter ook potten van uit de prehistorie. De naam van het museum: Rijks Museum van Oudheden, geeft al aan dat er een collectie is die over de oudheden gaat. En dat klopt ook.
De inrichters hebben geprobeerd om je voor je gevoel te laten zijn op de plek waar de spullen zijn gevonden. Zo is de expositie over Carthago in het blauw aangekleed en die Egyptenaren met geel. De Romeinse delen bevatten rode muren en de Griekse een soort oranje rood. Bij de Griekse afdeling was het duidelijk te zien dat de inrichters je probeerden te verplaatsen in het oude Griekenland door een olympisch arena in het klein na te bouwen waarop je kan zitten en via een TV informatie krijgt over de Griekse cultuur. Met namen dan over de Olypische Spelen. De informatie werd op muren laten zien of op kleine bordjes bij het voorwerp. De bordjes zijn klein en dus niet storend en de teksten op de muur zijn ook niet storend. Sommige teksten staan op onlogische plekken waar je zelfs voorbij loopt. 

De functie van de opstelling is dingen uit de oudheid laten zien op een zo logisch mogelijke volgorde. Dit lukt de inrichters niet altijd, maar meestal wel. Je kan ook zelf dingen bij voorwerpen bedenken, bijvoorbeeld of het verhaal wel echt is of niet. De spullen uit de oudheid hebben allemaal een eigen verhaal en zeker weten of dat het juiste verhaal is doen we nooit, en daarom kan je soms zelf ook je twijfels krijgen bij sommige verhalen. 

Mijn verwachting klopte niet helemaal, ik had een grotere expositie over Carthago verwacht. Ondanks dat ik nu meer weet over Carthago is natuurlijk nog niet alles duidelijk. Ik vind het eigenlijk jammer dat deze expositie niet standaard in het museum te vinden is omdat Carthago de eerste echte vijhand van het Romeinse rijk was en wij daar niet veel van te horen krijgen. Sterker nog, ik denk dat de meeste mensen niet eens weten wat Carthago is en waar het heeft gelegen. 

De expositie van Carthago heeft op mij de meeste indruk gemaakt, juist omdat ik er meer van wilde weten, al toen we het over Carthago hadden tijdens de geschiedenis lessen. Toen ik zag dat hier een expositie over te vinden was wilde ik hem graag zien. In de eerste instantie al in de kerstvakantie. 

Alles bij elkaar vind ik het leuk en bijzonder dat het grootste archeologische museum van Nederland te vinden is in Leiden. Het is lekker dichtbij en intressant. Carthago trok mijn intresse al tijdens de geschiedenis lessen juist omdat wij er weinig over weten. We leren meestal over onze eigen geschiedenis en in ons land heerste de Romeinen en Germanen. Ik vind het ook bijzonder dat er top stukken vanuit de grootste en bekentste musea van de wereld hier in Leiden te bewonderen is voor een lange tijd. Mijn mening over deze expositie is zeer positief, maar ik had een grotere expositie verwacht. Er waren niet heel veel stukken te zien omdat de ruimte filnk gevuld was met grote vitrines. In deze vitrines lagen grote voorwerpen of beelden waardoor ze snel vol zaten. Bij elkaar waren het dus niet heel erg veel stukken, nog steeds hoop ik ooit meer te zien van Carthago. In de toekomst hoop ik ook ooit een expositie over het oude Mongolië te zien, het grootste landrijk dat ooit bestaan heeft, maar dat is voor later.

Bronnen